Pojęcie matki w polskim prawie

W polskim prawie obowiązuje zasada, że matką dziecka jest kobieta, która to dziecko urodziła, a więc ta osoba której macicy rozwijał się płód. Nie jest zatem pod względem pranym matką dziecka kobieta, od której pochodzi materiał genetyczny jeżeli płód rozwijał się w macicy innej kobiety (surogatki). Jest to związane z tym, że dowiedziono iż to właśnie w okresie płodowym okresie tworzy się między matka, a dzieckiem szczególna więź. Przed rozwojem medycyny była to zasada oczywista, która nie wymagała sformułowania w przepisach prawa jednak w związku z powstaniem możliwości zapłodnienia pozaustrojowego kwestia ta wymagała regulacji. Kwestia tak zwanego macierzyństwa zastępczego budzi wiele kontrowersji natury etycznej. Sama dopuszczalność takich praktyk należy do ustawodawstwa poszczególnych państw, w niektórych krajach bowiem jest ona w pełni legalna i szczegółowo uregulowana w przepisach prawa, w innych zaś podchodzi się do niej  bardzo rygorystycznie zakazując jej. W szczególności prawo francuskie zabrania tzw. „pożyczania matek”. Aby prawnie zalegalizować macierzyństwo kobiety, od której pochodzi materiał genetyczny surogatka musi się zrzec praw do dziecka, a jego genetyczna matka musi je przysposobić według właściwej procedury. Czasami jednak dziecko ma nieznanych rodziców, w tym matkę (porzucenie dziecka po porodzie) lub w akcie urodzenia jako matkę dziecka podano osobę, która dziecka tego nie urodziła. Wówczas dziecko może wytoczyć przeciwko matce, a jeżeli matka nie żyje przeciwko kuratorowi (ustanowionemu przez Sąd) powództwo o ustalenie macierzyństwa. Również matka może wytoczyć takie powództwo, a  ostatecznym terminem na wniesienie takiego powództwa jest osiągnięcie przez dziecko pełnoletniości. Osoba, która wpisana jest niezgodnie ze stanem faktycznym jako matka dziecka może wystąpić z powództwem o zaprzeczenie macierzyństwa w terminie 6 miesięcy od dnia sporządzenia aktu urodzenia dziecka. Natomiast dziecko może zgłosić takie żądanie w terminie 3 lat od dnia osiągnięcia pełnoletniości. Dodatkowo powództwo takie może na podstawie kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wytoczyć prokurator w przypadku gdy wymaga tego dobro dziecka lub gdy przemawia za tym ochrona ważnego interesu społecznego. Ustalenie, czy też zaprzeczenie macierzyństwa nie jest natomiast możliwe po śmierci dziecka, chyba że postępowanie zostało wszczęte jeszcze za jego życia, a kontynuują je zstępni dziecka.

Praktyka prawnicza

W swojej praktyce prawniczej, którą prowadzę w Jarosławiu, Przeworsku oraz Rzeszowie zajmuje się sprawami rodzinnymi, między innymi w zakresie ustalenia oraz zaprzeczenia macierzyństwa. Nie są to jednak sprawy równie częste, tak  jak sprawy o zaprzeczenie czy ustalenie ojcostwa z uwagi na fakt, iż co do zasady matka zawsze jest pewna, a sytuacje przeciwne należą do rzadkości. Nie mniej również te sprawy są warte umówienia, a w przypadku wątpliwości warto zasięgnąć opinii adwokata lub radcy prawnego.