Co reguluje prawo
cywilne?
Prawo cywilne reguluje
stosunki prawne o charakterze przede wszystkim majątkowym pomiędzy
autonomicznymi podmiotami prawa.
Podmioty prawa
W prawie cywilnym
osobowość prawną posiadają osoby fizyczne oraz osoby prawne. Osobą fizyczną
jest każdy człowiek od chwili poczęcia do śmierci. Zdolność prawną posiadamy
natomiast dopiero od momentu narodzin, jednak pewne prawa posiada także dziecko
poczęte, np. może dziedziczyć jeżeli urodzi się żywe. Zdolności prawnej nie
posiadają zwierzęta.
Przykład
Pan
Jan wraz z swoją partnerką począł dziecko. Niestety w 4 miesiącu ciąży Pan Jan
doznał udaru mózgu i zmarł. Do spadku po nim został powołany warunkowo jego
poczęty syn. Warunkiem nabycia spadku przez syna było jednak to, aby urodził
się żywy. Syn Pana Jana urodził się żywy, niestety po kilku dnach zmarł.
Rodzice Pana Jana zwrócili się do Sądu o stwierdzenie nabycia spadku po nim.
Sąd stwierdził nabycie spadku po ich synu, jednak ustalił, że jego
spadkobiercami ustawowymi nie są jego rodzice, a zmarły syn. Po zamarłym synu
natomiast spadek nabyła jego matka –partnerska Pana Jana.
Jak zostało opisane na
powyższym przykładzie dziecko poczęte może nabyć spadek, a więc posiada, w niektórych
sytuacjach zdolność prawną.
Zdolność prawna osób
prawnych
Osoba prawna do odrębny
podmiot, który może nabywać prawa i zaciągać zobowiązania.
Przykład
Pan
Marek pożyczył W77MAX spółka z ograniczoną odpowiedzialnością kwotę 500 tys.
zł. Umowa pożyczki została zawarta pomiędzy Panem Markiem, a Panem Jackiem –
Prezesem i jednym wspólnikiem W77MAX spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
działającym w imieniu tej spółki. Po upływie terminu określonego w umowie Pan
Marek zażądał zwrotu pożyczki jednak bezskutecznie. Wobec czego pan Marek
pozwał Pana Jacka, którego podpis znajdował się pod umową pożyczki o zwrot
pożyczonych pieniędzy wraz z odsetkami. Pozew Pana Marka nie został
uwzględniony, gdyż Pan Jacek nie posiadał legitymacji procesowej w
przedmiotowej sprawie. Posiadała ją natomiast spółka, którą zarządzał.
Na podanym przykładzie
widać, że spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest odrębnym od swoich
wspólników bytem prawnym.
Czy zawsze każdy
człowiek posiadał zdolność prawną?
Idea zdolności prawnej
została zapoczątkowana w obecnym kształcie w Starożytnym Rzymie. W prawie
rzymskim jednak nie każdy człowiek posiadał zdolność prawną, przede wszystkim
byli jej pozbawieni niewolnicy, oznacza to, że nie posiadali oni prawa do
posiadania własności, ani zobowiązań.
Zdolność do czynności
prawnych
O ile zdolność prawna
przysługuje co do zasady każdemu człowiekowi to posiadanie zdolność do
czynności prawnych jest uzależnione od spełnienia warunków.
Brak zdolności do czynności
prawnych
Zdolność do czynności
prawnych nie przysługuje osobom fizycznym, które nie ukończyły lat 13 lub
zostały całkowicie ubezwłasnowolnione. Są jednak pewne wyjątki. Osoby takie
mogą zawierać umowy w drobnych , powszechnych sprawach życia codziennego.
Przykład
1
Pani
Magda ma syna w wieku 12 lat. Poleciła synowi udać się do sklepu, w celu zakupu
kilograma mąki. Syn zakupił w sklepie kilogram mąki i wrócił do domu.
Na tym przykładzie
widać, że istnieje możliwość zawarcie niektórych rodzajów umów przez osoby, które nie posiadają zdolności do czynności
prawnej.
Przykład
2
Syn
pana Jana – Marek odziedziczył po matce skuter warty 5 000 zł. Postanowił
go sprzedać w tajemnicy przed ojcem. Skuter zakupił sąsiad Pana Jana – Pan
Marian za cenę 500 zł. Gdy ojciec dowiedział się, ze syn sprzedał skuter zażądał
od sąsiada zwrotu skutera i oddał mu pieniądze. Pan Marian nie zamierzał jednak
zwracać skutera twierdząc, ze umowa jest ważna, pomimo, iż marek nie skończył
nawet jeszcze 13 lat. Pan Jan postanowił wytoczyć powództwo o zwrot skutera w
imieniu swojego syna przeciwko Panu Marianowi. Powództwo to zostało
uwzględnione. Sąd stwierdził, że zawarta
umowa sprzedaży jest nieważna, a zatem Pan Marian musi zwrócić skuter.
Na tym przykładzie
widać, że zdolność kontraktowa osób, które nie posiadają zdolności do czynności
prawnych co do zasady nie istnieje.
Ograniczona zdolność do
czynności prawnych
Ograniczona zdolność do
czynności prawnych przejawia się przede wszystkim w tym, że dla skuteczności
czynności prawnej zawierającej oświadczenie osoby o ograniczonej zdolności do
czynności prawnych konieczne jest jego potwierdzenie przez jej przedstawiciela
ustawowego, którym może być rodzic, opiekun prawny lub też kurator.
Osoby takie mogą
również dokonywać niektórych czynności samodzielnie
bez wymaganej zgody, w tym rozporządzać własnym zarobkiem, czy też dokonywać
czynności w drobnych, powszechnych sprawach życia codziennego
Osoba posiadające
ograniczoną zdolność do czynności prawnych to osoby, które zostały
ubezwłasnowolnione częściowo przez Sąd oraz osoby, które ukończyły 13 rok
życia, ale nie ukończyły 18 roku życia.
Pełna zdolność do
czynności prawnych
Każda osoba fizyczna,
niezależnie od posiadanego obywatelstwa lub jego braku z chwilą uzyskania
pełnoletniości zyskuje pełną zdolność do czynności prawnych, chyba, ze została
ubezwłasnowolniona całkowicie lub częściowo. Pełna zdolność do czynności
prawnych jest wymagana między innymi w razie zamiaru powołania takiej osoby na
stanowisko członka zarządu spółki z ograniczona odpowiedzialnością lub jej
prokurenta.
Sprawy o
ubezwłasnowolnienie
W swojej praktyce nasz
zespół radców prawnych prowadzi sprawy o ubezwłasnowolnienie. W sprawach tych
istotne znaczenie ma opinia biegłego, który ustali czy osoba, której dotyczy
postępowanie jest w stanie samodzielnie, w sposób świadomy i rozsądny
podejmować decyzję. W zależności od stan takiej osoby istnieje możliwość jej
ubezwłasnowolnienia całkowitego lub częściowego. Dla osoby ubezwłasnowolnionej
całkowicie ustanawia się opiekuna, natomiast dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo
kuratora. Funkcje te mogą pełnić osoby najbliższe dla osoby
ubezwłasnowolnionej, a w przypadku ich braku pracownik ośrodka pomocy
społecznej.
Zasady
odpowiedzialności w prawie cywilnym
Wprawie cywilnym
wyróżniamy dwa rodzaje reżimów odpowiedzialności, a mianowicie:
- odpowiedzialność
kontaktowa,
- odpowiedzialności
deliktowa.
Odpowiedzialność
kontaktowa
Źródłem
odpowiedzialności kontaktowej jest wola stron. Podstawową zasadą prawa
cywilnego jest swoboda umów. Czym jednak tak naprawdę jest umowa? Umowa jest to
czynności prawna zawierająca co najmniej dwa oświadczenia woli dwóch podmiotów
prawa, która tworzy prawo pomiędzy jej stronami.
Jeżeli w umowie Twój
kontrahent zobowiązał się do wybudowania domu w określonym terminie to ma
obowiązek wykonać swoje zobowiązanie, a jeżeli tego nie zrobi naprawić szkodę,
którą spowodował swoim zaniedbaniem.
Przykład
Pan
Jan zobowiązał się do wykonania przez swoją firmę, którą prowadzi w ramach
indywidualnej działalności gospodarczej spersonalizowanych maszyny do obróbki
drewna na rzecz spółki MEBLEXCONWN S. A. Pan Jan nie wykonał przedmiotowego
zobowiązania twierdząc, ze zakończył swoją działalność gospodarcza. Spółka
MEBLEXCONWN S. A. z powodu zaniedbania Pana Jana nie mogła wykonać zamówienia,
na którym miała zarobić 300 tyś zł. Spółka nie mogła również w tak krótkim
czasie zamówić potrzebnych maszyn u innego dostawcy. Ponadto w skutek nie
wykonania zamówienia spółka nie tylko nie zarobiła kwoty 300 tys. zł, ale musiała
zapłacić karę umowną w kwocie 150 tyś zł. W związku z tym spółka zwróciła się
do Pana Jana o zapłatę kwoty 450 tys. zł. Pan Jan poinformował, że przelał na
konto spółki kwotę 100 tys. zł, którą otrzymał za zamówienie, którego nie
wykonał twierdząc, ze sprawę uważa za zamknięta. Spółka wytoczyła przeciwko
Panu Janowi powództwo o zapłatę kwoty 350 tys. zł., z tytułu szkody jaką
poniosła, w związku z wykonaniem zobowiązania przez Pana Jana. Sąd ku
zdziwieniu Pana Jan uwzględnił pozew.
Z przykładu tego
wynika, że jeżeli nie wykonamy umowy, to nie tylko będziemy musieli zwrócić
otrzymane wynagrodzenie, ale także pokryć szkodę wynikła z tego tytułu, której
rozmiary mogą być znacznie wyższe niż wynagrodzenie należne na podstawie umowy.
Odpowiedzialność
deliktowa
Przykład
Pan Marek kładąc się do
łózka będąc pod wpływem alkoholu zapomniał zakręcić kran, czym spowodował zalanie
mieszkania, które znajdował się pod jego mieszkaniem. Zalanie spowodowało
rozległe zniszczenia w tymże mieszkaniu, które w związku z tym wymagało
remontu, którego koszt miał wynieść 20 tys. zł. Sąsiad Pana Marka, którego
mieszkania zostało zalane zażądał zwrotu od niego kosztów remontu, Pan Marek jednak
odmówił twierdząc, że zalanie mieszkania to nie jest przestępstwo. W związku z
tym faktem sąsiad Pana Marka wytoczył przeciwko niemu powództwo cywilne, które
zostało przez Sąd w całości uwzględnione.
Z przykładu tego
wynika, że każde zachowanie które spowoduje szkodę ma swoje konsekwencję.
Działanie stanowiące delikt nie musi być przestępstwem, aby sprawca miał
obowiązek naprawienia szkody. W przypadku odpowiedzialności cywilnoprawnej nie
jest konieczne wykazanie wini w sensie karnoprawnym.
Kara umowna
Kara umowna to
instytucja, która ma na celu zabezpieczenia wykonania lub należytego wykonania
umowy. Kara umowna ma charakter pieniężny, nie może być ustalona w formie
rzeczowej. Ponadto kara umowna nie może zabezpieczać roszczenia pieniężnego,
jest to zrozumiałe, gdyż w tym celu istnieje instytucja odsetek. Kara umowna powinna mieć kompensacyjny, a nie restrykcyjny charakter. Kara umowna stanowi
zryczałtowane odszkodowanie, dlatego też nie może być rażąco wygórowana. Jeżeli
wartość szkody przekracza wysokość ustalonej kary umownej to wówczas można
żądać odszkodowania w wysokości przekraczającej karę umowną, tylko jeżeli umowa
tak stanowi.
Przykład
Firma
W22botIT prosta spółka akcyjna jako wykonawca zawarła z firmą Cleanmopik spółka
z ograniczona odpowiedzialnością jako zamawiającym umowę na opracowanie systemu
informatycznego CRM. Z tego tytułu zamawiający zapłacił wykonawcy wynagrodzenie
w kwocie pół milona złotych, Umowa ta nie została wykonana dlatego też Cleanmopik
sp. z o. o. musiała zamówić usługę u innego dostawcy, która była o 200 tyś
droższa. Zamawiający uznał zatem, ze poniósł szkodę w kwocie 200 tys. zł. W
umowie jednak strony ustaliły, że w przypadku nie wykonania zobowiązania stronie
będzie przysługiwać kara umowna w kwocie 50 tyś zł. ConexIT p. s. a. zwróciła
zamawiającemu otrzymane wynagrodzenie oraz zapłaciła karę umowną w kwocie 50
tyś. zł, odmówiła natomiast pokrycia całej szkody, gdyż umowa nie przewidywała
możliwości dochodzenia odszkodowania przekraczającego wysokość kary umownej.
Radca prawny Cleanmopsik spółka z ograniczona odpowiedzialnością odradził swoim
mocodawcą dochodzenia roszczeń w Sądzie, gdyż niewątpliwie stanowisko wykonawcy
należy uznać za prawidłowe.
Na tym przykładzie
widać, ze kara umowna może być w niektórych sytuacjach niekorzystna dla strony,
na rzecz której została zastrzeżona.
Jak pomagamy w sprawach
cywilnych?
W sprawcach cywilnych
pomagamy zarówno na etapie sporządzania umów, jaki na etapie ich stosowania lub
ewentualnych sporów. Mawia się, że umowa powinna być sporządzona na trudne
czasy, gdyż większość zapisów znajduje zastosowanie dopiero, w przypadku
powstania sporu, szkody lub niewypłacalności kontrahenta. Umowa powinna
przewidywać każdą możliwość i zabezpieczać Klienta nie tylko w zakresie
aspektów materialnych, ale i procesowych, w szczególności warto zastrzec
wysoką, ale nie wygórowaną karę umowną, gdyż udowodnienie wysokości szkody nie
zawsze jest możliwe.
Pomoc w negocjacjach
Radca prawny może
uczestniczyć w negacjach, które mają na celu ustalenie warunków umowy.
Optymalna sytuacja ma miejsce wówczas, gdy obie strony są reprezentowane przez
zawodowych prawników, a wtedy strony mogą się skupić na aspektach gospodarczych
współpracy, a kwestiami prawnymi zajmą
się radcy prawni stron. Pomoc taka może także obejmować anektowanie umowy, czy pomów w polubownym rozstrzyganiu sporów wynikających z interpretacji umowy.
Zasady współpracy
Oferujemy stałą obsługę
prawną firm w sprawach cywilnych i gospodarczych, a także doraźną pomoc osobą
fizycznym, które nie prowadzą działalności gospodarczej. Posiadamy kancelarie w
Przeworsku, Jarosławiu oraz Rzeszowie.
