Czym jest prawo pracy?
Prawo pracy reguluje stosunki pomiędzy pracownikiem, a
pracodawcą wynikające z prawa pracy.
Prawo pracy tworzą nie tylko źródła prawa powszechnie
obowiązującego, ale także wewnątrzzakładowe przepisy prawa pracy oraz umowa o
pracę.
Powszechne prawo pracy
Prawo pracy o charakterze powszechnie obowiązującym tworzą
kodeks pracy oraz ustawy szczególne. Ustawy szczególne regulują prawa i
obowiązki pracodawców i pracowników zatrudnionych, w niektórych zawodach, np.
nauczycieli, czy też pracowników samorządowych. Prawo pracy może być zawarte w
aktach prawnych rangi ustawowej oraz pozostałych aktach prawnych, przede
wszystkim rozporządzeniach. Ważne jest jednak to, że rozporządzenie wykonawcze
nie może naruszać przepisów ustawy, zwłaszcza jeżeli ogranicza ono w stosunku
do ustawy prawa pracowników. Podobna zasada obowiązuje w przypadku niezgodności
ustawy z Konstytucją. Ustawa zasadnicza również reguluje w pewnym zakresie
prawo pracy, gdyż wprowadza pewne minimalne standardy, które muszą być spełnione
przy tworzeniu przepisów rangi ustawowej. Do powszechnych źródeł prawa pracy
należą także te, które regulują stosunki pracownicze poszczególnych grup
zawodowych, np. sędziów, czy pracowników prokuratury. Regulacje te nie mogą być
mniej korzystne dla pracownika, niż te które są przewidziane dla pozostałych
pracowników, jednak od tej zasady istnieją pewne wyjątki.
Wewnątrzzakładowe przepisy prawa pracy
Wewnętrzne źródła prawa pracy jak sama nazwa mówi
obowiązują tylko pracowników określonego
zakładu pracy. Przepisy te muszą być zgodne z powszechnie obowiązującym prawem.
W wewnętrznych źródłach prawa można wyłącznie polepszyć sytuację prawną
pracownika, a wiec przyznać mu dodatkowe uprawnienia i rozszerzyć te, które już
posiada. Do tego rodzaju źródeł prawa pracy należą regulaminy wynagradzania,
regulaminy przyznawania świadczeń socjalnych, regulaminy pracy, czy też układy
zbiorowe pracy i porozumienia zbiorowe.
Umowa o pracę
Umowa o pracę to podstawowy akt regulujący stosunek pracy. W
przeciwieństwie jednak to umów, które
regulują stosunki cywilnoprawne zakres swobody decyzyjnej stron umowy jest w
tym przypadku bardzo ograniczony. Stosunek pracy jest szczegółowo uregulowany,
nie ma co się temu dziwić, gdyż ustawodawca poświęca mu cały, obszerny akt prawny.
Skąd wywodzi się prawo pracy?
Prawo pracy to gałąź prawa, która wykształtowała się w epoce
nowożytnej. Rewolucja przemysłowa skutkowała upowszechnieniem pracy najemnej na
masową skalę. Początkowo jednak praca najemna nie podlegała ścisłym regulacjom,
a podstawową zasadą obowiązują w tych stosunkach prawnych była swoboda umów.
Prowadziło do to takich sytuacji, że to pracodawca jako silniejsza gospodarczo
strona dyktował warunki. W tamtych czasach również poziom bezrobocia był
wysoki, dlatego też pracodawcy w całkowicie dowolny sposób kształtowali
stosunki prawne z pracownikami. Jeżeli pracownikowi to nie odpowiadało mógł
wyłącznie zrezygnować z pracy, jednak praca była jego źródłem utrzymania
dlatego pracownik stawał się całkowicie uzależniony od woli swojego szefa. Ten problem został dostrzeżony i tak
rozpoczęło się kształtowanie przepisów prawa pracy, zgodnie z którymi pracownik
jako strona słabsza stosunku pracy wymaga pewnych przywilejów, tak aby te
nierówności wynikające z aspektów
ekonomicznych zniwelować.
Brak umowy, a stosunek pracy
Bardzo często Klienci zgłaszając się do Kancelarii są
przekonani o tym, że zawarcie na piśmie umowy o pracę stanowi element konieczny do powstania stosunku
pracy. Tak oczywiście nie jest. O powstaniu stosunku pracy i wynikających z
tego stosunku prawnego uprawnieniach pracownika przesądza stan faktyczny, a nie
wola stron. Jeżeli pracownik wykonuje pracę w miejscu i czasie wskazanym przez
pracodawcę oraz pod jego kierownictwem to powstaje stosunek pracy, bez względu na rodzaj zawartej umowy lub jej brak. Zasada
ta znajduje zastosowanie także w odwrotnym kierunku. Jeżeli została zawarta
umowa o pracę, ale tak naprawdę pracownik nie wykonuje żadnych czynności lub
czynności te nie są wykonywane w ramach pracowniczego podporządkowania to
stosunek pracy nie powstanie.
Kogo reprezentujemy w sporach pracowniczych?
Reprezentujemy zarówno pracodawców, jak i pracowników.
Jakie sprawy prowadzimy w ramach prawa pracy?
Nasza Kancelaria zajmuje się miedzy innymi sprawami o:
- zapłatę zaległego wynagrodzenia,
- uzyskanie świadczenia z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń
Pracowniczych,
- zapłatę zaległego wynagrodzenia, z tytułu godzin
nadliczbowych oraz wykonywania pracy w dni ustawowo wolne,
- zapłatę wynagrodzenia i dodatków z tytułu pracy w porze
nocnej,
- zapłatę nagrody jubileuszowej oraz innych świadczeń
związanych z pracą,
- ustalenie, że wypowiedzenie lub rozwiązania stosunku pracy
bez zachowania okresu wypowiedzenia nie było uzasadnione,
- zapłatę odszkodowania z tytułu szkody wyrządzonej przez
pracownika,
- zapłatę
odszkodowania, z tytułu wypadku w pracy lub choroby zawodowej,
- zapłatę odszkodowania, z tytułu niezasadnego rozwiązania
umowy o pracę,
- mobbing lub inne formy przemocy w miejscu pracy,
- przywrócenia do
pracy,
- dotyczące zatrudnienia i wynagrodzenia kierowców
zawodowych wykonujących pracę w transporcie międzynarodowym oraz
krajowym,
- dotyczących zatrudnienia i wynagrodzenia nauczycieli i
innych grup zawodowych, które podlegają regulacją szczególnym, w zakresie
przepisów pracowniczych.
Zapłata zaległego wynagrodzenia
Pracodawcy bardzo często zalegają z zapłatą pracownikom
zaległych wynagrodzeń. Najczęściej przyczyną takiego stanu rzeczy są problemy
finansowe prowadzonego przez pracodawcę przedsiębiorstwa. Nie mniej jednak
nawet, gdy te trudności nie są zawinione przez pracodawcę i wynikają z przyczyn
obiektywnych, np. kryzysu gospodarczego
nie usprawiedliwia to braku zapłaty wynagrodzenia, gdyż to pracodawca ponosi
ryzyko ekonomiczne prowadzonej działalności gospodarczej.
Świadczenie z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń
Pracowniczych
W przypadku niewypłacalności pracodawcy pracownicy jako jego
wierzyciele są w szczególny sposób chronieni, gdyż mogą starać się go
zaspokojenie swoich roszczeń FGŚP. Od wynagrodzenia za pracę pobierana jest
składka na ten fundusz. Fundusz ten sfinansuję jednak wyłącznie wynagrodzenie
za okres 3 miesięcy, co oznacza, że pracownik może nie odzyskać całości
zaległego wynagrodzenia.
Wynagrodzenie i dodatki za godziny nadliczbowe
W tym przypadku spór najczęściej dotyczy tego, czy w istocie
pracownik wykonywał pracę w godzinach nadliczbowych, w dni ustawowo wolne od
pracy lub w porze nocnej. Udowodnienie liczby przepracowanych godzin jest
trudne, na szczęście jednak w tych sprawach Sąd może przyznać na rzecz
pracownika od pracodawcy odpowiednią sumę, nawet jeżeli obliczenie należnego
wynagrodzenia będzie niemożliwe lub nadmiernie utrudnione. W tych sprawach
bardzo często powoływany jest biegły, którego zadaniem jest obliczenie
wysokości wynagrodzenia należnego pracownikowi.
Nieuzasadnione wypowiedzenie lub zwolnienie z pracy
Zarówno umowę na czas określony, jak i umowę o pracę na czas
nieokreślony można wypowiedzieć. W
przypadku tej drugiej umowy pracodawca musi podać powód wypowiedzenia. Powód
ten musi być prawdziwy, precyzyjny oraz zasadny.
Oznacza to, że pracodawca chcąc rozwiązać umowę o pracę za wypowiedzeniem musi
mieć ku temu powód. Przyczyna wypowiedzenia nie musi być zawiniona przez
pracownika, gdyż powodem rozwiązania
stosunku pracy może być chociażby redukcja etatów. Przyczyna ta musi jednak być
prawdziwa co oznacza, że musi ona mieć odzwierciedlenie w rzeczywistości. Ważne
jest też to, że przyczyna ta musi znajdować się w oświadczeniu o wypowiedzeniu.
Pracownik musi wiedzieć dokładnie dlaczego pracodawca zakończył z nim
współpracę. Jeżeli wypowiedzenie nie spełnia tych warunków pracownik może żądać,
aby Sąd stwierdził jego bezskuteczność.
Pracodawca może też rozwiązać umowę z pracownikiem bez
zachowania okresu wypowiedzenia z przyczyn zawinionych przez pracownika. Potocznie taką formę rozwiązania stosunku
pracy nazywamy zwolnieniem dyscyplinarnym. Pracodawca może zastosować ten tryb
między innymi, gdy pracownik naruszył swoje podstawowe obowiązki względem
zakładu pracy. W takim przypadku umowa ulega rozwiązania natychmiast.
Zapłata przez pracownika odszkodowania
Podczas wykonywania pracy pracownik może spowodować w mieniu
pracodawcy szkodę. W takim przypadku pracownik jest zobowiązany do jej
naprawienia pod warunkiem, że przeszedł odpowiednie szkolenie, a szkoda była
przez niego zawiniona. Pracownik nie odpowiada jednak do wysokości szkody, gdyż
jego odpowiedzialność jest ograniczona do wysokości należnego mu wynagrodzenia
za okres trzech miesięcy. Ograniczenie to nie dotyczy sytuacji, gdy pracownik
wyrządził szkodę w sposób celowy czyli umyślny. Nie wyłącza to również
możliwości rozwiązania przez pracodawcę umowy bez zachowania okresu
wypowiedzenia z powodu naruszenia przez pracownika podstawowego obowiązku jakim
jest dbanie o dobro zakładu pracy.
Odszkodowanie za wypadek w pracy lub choroby zawodową
W przypadku, gdy pracownik jest ofiarą wypadku w pracy lub w
wyniki wykonywania pracy doznał choroby zawodowej to wówczas przysługuje mu
odszkodowania z tego tytułu. W pierwszej kolejności pracownik powinien się
zwrócić, w celu otrzymania należnego odszkodowania do ZUS. Odszkodowanie
wypłacane przez ZUS z tego tytułu ma ryczałtowy charakter uzależniony od
stopnia uszczerbku na zdrowiu i nie pokrywa w całości szkody jaką poniósł
pracownik. Pracownik ma jednak prawo dochodzenia odszkodowania uzupełniającego
od pracodawcy. W związku z tym ważne jest to, aby pracodawcy zadbali o
ubezpieczenie pracowników, gdyż wówczas odszkodowanie uzupełniające będzie
musiał wypłacić ubezpieczyciel.
Odszkodowanie, z tytułu niezasadnego rozważania umowy o
pracę
W przypadku, gdy pracodawca rozwiąże umowę o pracę bez
zachowania okresu wypowiedzenia lub też wypowie stosunek pracy, a nie będzie
miał ku temu powodów lub też nie spełni wymogów formalnych takiej czynności
prawnej to wówczas pracownikowi będzie przysługiwać odszkodowanie w wysokości
wynagrodzenia za okres wypowiedzenia. Odszkodowanie takie zwykle jest
dochodzone przed Sądem, gdyż rzadko
pracodawcy uznają na etapie przed-sądowym tego rodzaju roszczenia.
Mobbing
Mobbing do działanie lub zaniechanie pracodawcy lub osób
przez niego zatrudnionych, które mają na celu podważenie przydatności zawodowej
pracownika. Działania takie często powodują uszczerbek psychiczny i swoim
kształtem przypominają znęcanie psychiczne. Takie zachowania należy piętnować,
a pracodawców którzy się ich dopuszczają pociągać do odpowiedzialności
odszkodowawczej.
Przywrócenie do pracy
Najczęściej pracownik, z którym została rozwiązania nie chce
wracać do pracy tylko ubiega się o odszkodowanie. Przywrócenia do pracy często
domagają się najczęściej pracownicy sfery budżetowej oraz osoby w wieku
przedemerytalnym. Pracownicy przedsiębiorstw prywatnych najczęściej nie chcą
kontynuować pracy ze względu na konflikt z pracodawcą. Oczywiście nie jest to żadna
zasadą, a wszystko zależy od okoliczności danego przypadku.
Zatrudnienie szczególnych grup zawodowych
Niektóre grupy zawodowe podlegają szczególnym regulacjom, w
szczególności nauczyciele, pracownicy policji, sądów, czy urzędów
samorządowych. Prowadzenie tego rodzaju spraw wymaga znajomości przepisów
szczególnych oraz specyfiki zatrudnienia w danym zawodzie. Przepisy regulujące
zatrudnienie tych osób często są
obszerne i dość skomplikowane.
Koszty sprawy z zakresu prawa pracy
Pracownik w sprawach,
z zakresu prawa pracy jest zwolniony z ponoszenia kosztów sądowych.
Jeżeli chodzi o wynagrodzenie pełnomocnika to jest ono zależne od wartości
przedmiotu sporu. Dla przykładu, w przypadku sprawy o zapłatę zaległego
wynagrodzenia w wysokości 10 000 zł honorarium naszej Kancelarii wynosi 3 000
zł.
Jaki Sąd jest właściwy w sporach pracowniczych?
Sprawy pracownicze prowadzone są przed Sąd Rejonowy w
Jarosławiu. Okręg tego Sądu w sprawach pracowniczych obejmuje nie tylko powiat
jarosławski, ale także Przeworski. Pracownik może wytoczyć sprawę z zakresu
prawa pracy przez Sądem właściwym ze względu na siedzibę lub miejsce
zamieszkania pracodawcy albo według miejsca wykonywania pracy.
