Upadłość konsumencka w Krakowie

Wstąpienie syndyka w toczące się postępowania

Z dniem ogłoszenia upadłość, w tym konsumenckiej we wszystkie postępowania sądowe, administracyjne i sądowo-administracyjne dotyczące spraw majątkowych dłużnika (masy upadłości) wstępuje z mocy prawa wyznaczony syndyk. Oznacza to, że stroną postępowania przestaje być upadłym, a staje się nią syndyk. Syndyk nie jest w tym przypadku pełnomocnikiem upadłego, gdyż działa w sposób całkowicie niezależny od woli dłużnika we własnym imieniu. W razie wątpliwości zraszamy na konsultację w sprawie ogłoszenia upadłości konsumenckiej w Krakowie. 

Zgodnie z tezą Naczelnego Sądy Administracyjnego zawartą w uzasadnieniu do wyrok z dnia z dnia 7 października 2022 r., wydanego w sprawie o sygn. akt. I OSK 984/19

„Przepis art. 144 ust. 2 p.u. zakłada bezwzględne podstawienie syndyka w miejsce upadłego w postępowaniach sądowych i administracyjnych dotyczących masy upadłości. Ogłoszenie upadłości wywołuje skutek procesowy w postaci utraty legitymacji procesowej upadłego w odniesieniu do postępowań dotyczących masy upadłości. Reguła ta dotyczy zarówno postępowań wszczętych przed ogłoszeniem upadłości, jak i postępowań wszczętych po ogłoszeniu upadłości. Upadły pozostaje stroną tych postępowań w znaczeniu materialnoprawnym, stroną w znaczeniu formalnym (procesowym) jest zaś syndyk (zob. D. Chrapoński (w:) Prawo upadłościowe. Komentarz, wyd. II, red. A. J. Witosz, Warszawa 2021, art. 144).”

W dalszej części wyroku Sąd stwierdza, że postępowanie prowadzone bez udziału syndyka po ogłoszeniu przez stronę upadłości będzie dotknięte wadą nieważnością z powodu przesłanki, o jakiej mowa w art. 379 pkt 5 k.p.c.

Na gruncie postępowania administracyjnego Naczelny Sąd Administracyjny uzasadnieniu do orzeczenia z dnia z dnia 1 czerwca 2022 r. o sygn. akt. III OSK 5034/21 stwierdził natomiast, że po ogłoszeniu upadłości konsumenckiej to syndyk powinien być adresatem decyzji administracyjnej.

Wszczęcie nowego postępowania po ogłoszeniu upadłości konsumenckiej

Po ogłoszeniu upadłość konsumenckiej nowe postępowania w stosunku do masy upadłości mogą być wszczęte wyłączenie przez syndyka. Oznacza to, że to wyłącznie syndyk posiada legitymację procesową do złożenia wniosku lub pozwu wszczynającego takie postępowanie, względnie wyrażenie zgody na to, aby postępowanie było prowadzone z urzędu. Upadły nie może zatem w sprawach dotyczących upadłości konsumenckiej wytoczyć powództwa. Syndyk posiada też legitymację bierną, co oznacza, że w przypadku roszczeń przeciwko masie upadłościowej należy pozwać syndyka, a nie samego dłużnika.

Postępowanie wyłączone z legitymacji procesowej syndyka

Niektóre sprawy, które dotyczą kwestii majątkowych dłużnika, który ogłosił upadłość nadal będą prowadzone z udziałem dłużnika, względnie będą mogły być przez niego wszczęte lub w tym sprawach upadły może pozwany. Syndyk nie będzie posiadał legitymacji procesowej w sprawach o:

• należne od upadłego alimenty,
• należne od upadłego renty z tytułu odpowiedzialności za uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia albo utratę żywiciela rodziny,
• zamiany uprawnień objętych treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę.

Regulacja ta jest uzasadniona aktem, że należności, które dotyczą tych postępowań nie podlegają umorzeniu w toku postępowania upadłościowego o dlatego dłużnik ma prawo samodzielnie bronić swoich praw w ich toku.

Zawieszenie i wznowienie postępowania dotyczącego wierzytelności

W wyniki ogłoszenia upadłości wszelkie postępowania sadowe, administracyjne lub sądowoadministracyjne, które dotyczą wierzytelności dochodzonych od upadłego ulegają zawieszeniu. Jest to zrozumiałe, gdyż w toku postępowania upadłościowego istnieje inny tryb dochodzenia przez wierzyciela należności. Trybem tym jest zgłoszenie wierzytelności syndykowi, w celu umieszczenia jej na liście wierzytelności. Dopiero, gdy wierzyciel wyczerpie ten tryb dochodzenia należności, łącznie z zaskarżeniem czynności syndyka i sędziego-komisarza lub upływem terminu na złożenie środka zaskarżenia. to postępowanie dotyczące wierzytelności może zostać wznowione.

Przykład

Wierzyciel pozwał swojego dłużnika o zapłatę kwoty 10 000 zł, z tytułu zawartej umowy pożyczki. Przed wyznaczaniem rozprawy stosunku do dłużnika zostało wydane postanowienie o ogłoszeniu upadłości, które skutkowało zawieszeniem postępowania. Wierzyciel zgłosił swoje roszczenie syndykowi, który odmówił umieszczeni go na liście wierzytelności stwierdzając, że nie została wykazane, że wierzytelności w istocie istnieje. Wierzyciel złożył sprzeciw od tej decyzji, jednak sędzia-komisarz podtrzymał ją w mocy. Również tę decyzje wierzyciel zaskarżył składając zażalenie do Sądu, jednak nie zostało ono uwzględnione. W takiej stacji wierzyciel po uprawomocnieniu orzeczenia oddalającego zażalenie może zwrócić się Sądu o podjęcie zawieszonego postępowania cywilnego. W przypadku gdyby wierzyciel nie skorzystał z trybu zgłoszenia wierzytelności w toku postępowania upadłościowego dochodzenie jej w sprawie cywilnej nie byłoby już możliwe. Ustawodawca daje więc pierwszeństwo postępowaniu upadłościowemu.

Zasady te nie znajdują jednak zatasowania w postępowaniu prowadzonym w stosunku do konsumenta, gdyż zgodnie z 491 (2) ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. art. 145 tej ustawy  prawo upadłościowe nie stosuje się do postępowania upadłościowego wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej.

Zawieszenie postępowania egzekucyjnego

Najbardziej docenianą przez dłużników, którzy ogłosili upadłości konsumencką zmianą jest zawieszenie postępowań egzekucyjnych. Postępowania te są zawieszane z mocy prawa. Sąd orzekający o ogłoszeniu upadłości w miarę możliwości powinien zawiadomić znane mu organy, które takie postępowanie przeciwko dłużnikowi prowadzą. Jeżeli tak się nie stanie zawiadomienie takie zostanie dokonane przez syndyka. Sam dłużnik także może poinformować komornika o fakcie, że ogłosił upadłość konsumencką. Postępowania te zostaną umorzone po uprawomocnieniu postanowienia o ogłoszeniu upadłości.

Warto pamiętać, że nawet ogłoszenie upadłości konsumenckiej nie będzie stanowić przeszkody do przysądzenia własności nieruchomości w toku egzekucji pod warunkiem, ze zostaną spełnione następujące przesłanki:

• czynność dokonania przybicia stało się prawomocna przed dniem wydania postanowienie o ogłoszeniu upadłości dłużnika,
• nabywca egzekucyjny wpłacił lub wpłaci w terminie cenę nabycia.

Jeżeli organ postępowania egzekucyjnego, np. komornik sądowy zgromadził ż tytułu prowadzonej egzekucji środki, które nie zostały jeszcze przekazane wierzycielom to powinien przekazać je syndykowi, aby zasiliły fundusz masy upadłości. Jeżeli kwoty te zostały uzyskane z tytułu egzekucji składników majątkowych należących do dłużnika, które były obciążone rzeczowo (zabezpieczenie) to wówczas z kwoty uzyskanej z tego tytułu w pierwszej kolejności zaspokojenie uzyskają w toku postępowania upadłościowego zaspokojenie wierzyciele na rzecz, których ustanowiono zabezpieczenie.

Po ogłoszeniu upadłości żadne postępowania w stosunku do masy upadłości nie mogą być szczętem ani wykonane zabezpieczenia na majątku upadłego dłużnika.

Zgodnie tezą zawartą w uzasadnieniu do wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 2 grudnia 2021 r., wydanego w sprawie o sygn. akt. I SA/Łd 777/21:

„Po dniu ogłoszenia upadłości niedopuszczalne jest skierowanie egzekucji do majątku wchodzącego w skład masy upadłości. Istotne jest zatem ustalenie majątku, w stosunku do którego organ prowadzi postępowanie egzekucyjne i czy jest on tożsamy z majątkiem, który wszedł w skład masy upadłości.”

Sąd Apelacyjny w Łodzi w uzasadnieniu do wyroku z dnia 31 stycznia 2018 wydanego w sprawie o sygn. akt. I ACa 1484/17 uznał natomiast, że:

„Przepis [art. 146 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. prawo upadłościowe został umieszczony] w Dziale V ustawy Prawo upadłościowe, w którym uregulowano skutki ogłoszenia upadłości dłużnika dla prowadzonych z jego udziałem postępowań sądowych i administracyjnych. Analizowany przepis wprowadza zakaz kontynuowania i wszczynania egzekucji do majątku wchodzącego w skład masy upadłości po ogłoszeniu upadłości dłużnika. Adresatem wskazanej normy pozostają zatem organy egzekucyjne w egzekucji sądowej i administracyjnej, a jej treść wyznacza powinne zachowanie owych organów w ramach prowadzonego przez nie postępowania. Taki też charakter ma ust. 2 art. 146 Prawa upadłościowego. Przepis ten nie stanowi samoistnego źródła stosunku cywilnoprawnego między organem egzekucyjnym a masą upadłości, czy też występującym w jej imieniu zastępcą pośrednim tj. syndykiem masy upadłości (art. 160 Prawa upadłościowego). Oczywiście, ewentualne naruszenie art. 146 ust. 2 Prawa upadłościowego mogłoby - po spełnieniu pozostałych przesłanek - rodzić odpowiedzialność deliktową Skarbu Państwa za wyrządzoną szkodę.”

Egzekucja niezależna od postępowania upadłościowego

W przypadku niektórych roszczeń postępowanie egzekucyjne nadal może być prowadzone i wszczynane pomimo ogłoszenia upadłości. Dotyczy to egzekucji należności alimentacyjnych, roszczeń o rentę z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci oraz o zamianę uprawnień objętych treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę.

Ogłoszenie upadłości konsumenckiej, a zapis na Sąd polubowny

Zgodnie z art. 174 § 1 pkt 4 kodeksu postępowania cywilnego postępowania dotyczące masy upadłościowej ulegają zawieszaniu. Przepis ten znajduje zastosowanie także do postępowań przed Sądami polubownymi. W sytuacji, gdy postępowanie przed sądem polubownym nie zostało jeszcze wszczęte syndyk może odstąpić syndyk może odstąpić od zapisu na Sąd polubowny jeżeli dochodzenie roszczenia przed sądem polubownym utrudnia likwidację masy upadłości, w szczególności z tego powodu, że stan masy upadłościowej nie pozwala na pokrycie kosztów postępowania przed Sądem polubownym lub są one rażąco wysokie. Druga strona także może odstąpić od zapisu na Sąd polubowny:

jeżeli uzyska zgodę syndyka, przynajmniej wyrażonej sposób milczący, gdyż na żądanie drugiej strony złożone w formie pisemnej syndyk w terminie trzydziestu dni oświadczy na piśmie, czy odstępuje od zapisu na sąd polubowny, z tym, że niezłożenie w tym terminie oświadczenia przez syndyka uważa się za odstąpienie od zapisu na sąd polubowny,

syndyk odmówi udziału w kosztach postępowania przed Sądem polubownym, a jednocześnie nie odstąpił od zapisu na Sąd polubowny.

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu do postanowienia z dnia 23 września 2009 r. wydanego w sprawie o sygn. akt. I CSK 121/09 stwierdził, że:

„Nie ulega wątpliwości, że utrata mocy omawianego zapisu ze względu na ogłoszenie upadłości strony, która go dokonała, pociąga za sobą niedopuszczalność wszczęcia i prowadzenia postępowania przed sądem polubownym. W literaturze podkreśla się, że komplikacja problemów materialnoprawnych i procesowych łączących się z ogłoszeniem upadłości dłużnika przeciwstawia się rozstrzyganiu sporów przez sąd polubowny po zaistnieniu tego zdarzenia, przede wszystkim dlatego, że realizacja celów postępowania upadłościowego wymaga, aby spór z udziałem upadłego został rozpoznany i rozstrzygnięty ściśle z literą prawa materialnego i procesowego. Jednym z tych celów jest równomierne i proporcjonalne zaspokojenie roszczeń wierzycieli z całego majątku dłużnika, tymczasem postępowanie przed sądem polubownym znamionuje się znaczną elastycznością, która w wypadku upadłości jednej ze stron nie jest pożądana. Nie jest także obojętna możliwość orzekania przez sąd polubowny na zasadzie słuszności. Z tych właśnie powodów ustawodawca przewidział w art. 142 Pr.u.n. utratę mocy obowiązującej zapisu na sąd polubowny z dniem ogłoszenia upadłości dłużnika, który zapisu dokonał; w konsekwencji postępowanie toczące się przed tym sądem powinno zostać umorzone. Jeżeliby sąd polubowny postąpił inaczej, to wydany wyrok podlegałby uchyleniu w postępowaniu wszczętym na skutek wniesienia skargi o jego uchylenie (art. 1206 § 1 pkt 1 k.p.c.). W razie natomiast wniesienia do sądu powszechnego sprawy dotyczącej sporu objętego zapisem na sąd polubowny, strona pozwana albo uczestnik postępowania nieprocesowego nie mogliby skutecznie zgłosić zarzutu istnienia takiego zapisu, jeżeli stracił on moc na podstawie art. 142 Pr.u.n. (art. 1165 § 1 i 2 k.p.c.; zob. też postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 marca 2009 r., V CSK 390/08, nie publ.). W ten sposób uwidacznia się ratio legis unormowania art. 142 Pr.u.n., a także i art. 147 Pr.u.n. w odniesieniu do upadłości likwidacyjnej, ponieważ ma ono na względzie ochronę wierzycieli przed rozstrzygnięciem sprawy po ogłoszeniu upadłości przez sąd inny niż państwowy.”

Podsumowanie

Wszelkie postępowania prowadzone przeciwko upadłemu, w tym cywilne, administracyjne i sądowo-administracyjne dotyczące jego sfery majątkowej po ogłoszeniu upadłości konsumenckiej ulegają zawieszeniu. Po głoszeniu upadłości konsumenckiej to syndyk jest stroną takich postępowań z wszystkimi tego skutkami.